Dawladda federaalka iyo saameeynta warbixinta kooxda korjoogtada ee UNka Qore: Xasan Yuusuf Waal
Kooxda dul-meerayaasha Soomaaliya iyo Eriteriya ee UNka waxay 17kii Julaayo soo saareeyn warbixintoodii sanadlaha ahayd. Iyadoo warbixintaan qolaba si u fasiran karto, ayaa haddana waxaa la dafiri karin eedeeymaha warbixinta; xaalka wadanka kusugan yahay awgiis.
Marka laga reebo magacyada shaqsiyaad dhawr ah, warbixintu ma soo bandhigin wax cusub ama siyaado ah, ha ahaato; musuqmaasuq, ka ganacsiga hubka sharci darrada ah iyo dhuxusha.
Warbixintaan ayaa ku soo beegmeeysa xilli ay dawladda fedaraalka Soomaaliya isku diyaarinayso shir ay arimo dhowr ah ku heshiinayaan Midowga Yurub iyo Soomaaliya(New Deal Compact) ee ka dhacaya Brussells Sebteemberta fooda inagu soo haysa.
Sidoo kale, bishii Meey ee sanadkaan waxaa Soomaaliya loo qabtay shirar caalami ah oo isku xigay kuwaasoo ka dhacay London(SC 2013) iyo Tokyo(TICAD V). Labadaan shir, marka la isku daro waxaa Soomaaliya loo balanqaaday lacag ka badan 300 oo malyuun oo doolar.
Waxaa xaqiiq ah in kashifaadan niyad-jab weyn ku tahay bulshada Soomaaliyeed iyo kuwa caalamka, dhabar-jab weyna ku tahay dawladda fedaraalka.
Waxaa laga dhawrayay gar-wadeenka dawladda federaalka isbadal iyo jiho cusub. Waxaa wali taagan wixii curyaamiyay maamuladii hore ee kumeel gaarka(cidi kuma arkeeysee afka buuxso). Boonadii wali waa la jarayaa. Isbaaradiina wali waa taal. Hal sano waa muddo ku filan in la dardar-galiyo hanaankii dawladnimo(markay ugu yartahay caasimadda).
Sarkaalka ciidanka mas’uul kama aha askariga isbaareeysanaaya. Waxaa mas’uul ka ah mushaar la’aanta iyo sharcigii oo aanan shaqeeyneeyn. Wixii la siin lahaa askariga isbaareeysanaaya, haddii ceyriinka lagu qaybsado, sidee baa amaankii iyo kala danbeyntii loo soo celiyaa? Looma baahna in kumanaan kun oo doolar lagu dhigo dabaal-dega kowda Luulyo iyada oo aanan mushaar loo hayn amaan-sugayaashii qaranka. Waxaan ku jirnaa xilli ay tahay in aan tashiishano xooggaaga sadaqada ah.
Sida ay ila tahay, waxaa dawladda marin habaabiyay taladii oo ay ku koobtay koox yar.Waxaa dawladdii laga dhex arki la’ yahay xeel-dheerayaal iyo quburo sar sare. Sidaas darteed, ma jirto hal hay’ad oo si rasmi ah u shaqeeyneeyso.
Sidoo kale waxaa dawladda marin habaabiyay xalka sare. Siyaasada dibadda oo xooga la saaray iyada oo guddihii qaacayo. Gobaladii oo lagu mashquulay iyada oo caasimadii dayacan tahay. Mushaarada madaxda sare oo joogta ah iyo caruurta askariga furinta ku jira oo aanan biil haysan.
Haddaba,warbixintaan waxay saameeyneeysaa balanqaad yadii dhaqaaleed ee dawladda loo sameeyay gaar ahaan kan Japan ay balan qaaday in ay si toos ah u siinayso dawladda federaalka. Sidoo kale, waxaa calaamad su’aal saaran xiriirka siyaasadeed ee dawladda iyo deeq bixiye-yaasha.
Waxaa dhaawac soo gaaray rajadii ummada Soomaaliyeed in baddan suggaysay. Waxay fursad u tahay qaswalayaalka iyo kuwa nabada diidan.
Intaa waxaa dheer, waxaa suurta gal ah in amaanka ay wax u dhinto. Lacagtii oo aanan soo gaareen hawl-wadeenadii hoose iyo sharci illaaliyeyaashii waxay sababeeysaa dad la iska xixirto, isbaaro la dhigto iyo nabad-diidkoo loo fududeeyo in ay dhibaato geeystaan.
Dhanka kale, waxaa dhici karta in qilaaf ba’an soo foodsaaro hay’addaha sar sare ee dawladda. Isku soo wada duub, waxaa qalqal galaya habsami u socodka nidaamka ugubka ah.
Arrintu si kastaba ha ahaatee, shaqada dawladda u taal baa waxay tahay sidii ay isku barri yeeli lahayd iyo sidii ay wax uga badili lahayd qorshaheeda siyaasadeed. Waxaa lagama maarmaan ah in dawladdu dhageeysato dhaliisha. Si loola diriro musuqmaasuqa waa in la dhiiri-galiyo maamul wanaag. Maamul wanaagna waxaa la hirgilin karaa markii la helo talo iyo ka qaybgal baahsan.
Xasan Yuusuf Waal
hassaneksaato@hotmail.com
Comments
Post a Comment